İran, ‘ahlak polisi’ tarafından gözaltına alındıktan sonra hayatını kaybeden Mahsa Jîna Emini’nin katledilmesiyle başlayan protestoların ardından bugün ilk kez parlamento ve Uzmanlar Meclisi seçimleri için sandık başına gitti. Ülkede 50 binden fazla merkezde kurulan sandıklarda yerel saatle 08.00 itibarıyla seçmenler oy vermeye başladı.
Parlamento seçimleri dört yılda bir, Uzmanlar Meclisi seçimleri ise sekiz yılda bir yapılıyor. Uzmanlar Meclisi, İran’ın ruhani liderini seçen, görevden alan ve denetleyen yapıya deniyor. İran Meclisi’nde bulunan 290 sandalye için ülke genelinde 15 binden fazla aday yarışırken Uzmanlar Meclisi’ndeki 88 sandalye için ise 144 aday seçimlere katılıyor.
HAMANEY: DOSTLARIN VE DÜŞMANLARIN GÖZÜ SEÇİM SONUÇLARINDA
Sandıkların açılmasının ardından oyunu kullanan İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, oy kullanmayı ‘dini bir görev’ olarak nitelendirdi. Oy kullanan ilk kişi olan Hamaney, “Mümkün olan en kısa süre içinde oy kullanın… Bugün İran’ın dostlarının ve kötü niyetlilerin gözü sonuçlarda. Dostları mutlu edin, düşmanları hayal kırıklığına uğratın” dedi.
İran’daki aktivitler ve muhalif gruplar ise sosyal medya platformu X (eski adıyla Twitter) üzerinden, #VOTENoVote (Oy vermeye hayır oyu verin) ve #ElectionCircus (Seçim sirki) etiketleriyle paylaşımlar yapıyor. Muhalifler, seçimlere katılımın yüksek olmasının ‘İslam Cumhuriyeti’ni meşrulaştıracağı’ görüşünü savunuyor. 22 yaşındaki İsfahanlı tıp öğrencisi Mehran, “Ben, rejim değişikliğinin peşindeyim. Bu, İslam Cumhuriyeti’nin kontrolünü güçlendireceği için oy kullanmamaya karar verdim” diye konuştu.
15 BİN 200 ADAYDAN 30’U ‘REFORMCU’ KANATTAN
İran Anayasa Koruma Konseyi, her meclis için aday olan kişileri onaylıyor. Bu konsey de İran’ın dini lideri Hamaney tarafından atanıyor. 2009 yılında protestolara yol açan tartışmalı seçimlerden sonra en ufak bir eleştiride bulunan adaylar bile yarıştan alınmıştı.
BBC Türkçe’nin aktardığına göre, bu parlamento seçimleri için ise Anayasa Koruma Konseyi, parlamento için rekor sayıda adaya izin verdi. Seçimlere girecek 15 bin 200 kişiden sadece 30’u reformcu kanattan. 2004’ten beri parlamentoda muhafazakarlar çoğunlukta.
Önceki seçimlerde reform yanlısı cephe, adayların yarışa girmesi ve insanların sandığa gitmesi için teşvikte bulunuyordu. Ancak bu seçimlerde ilk defa ‘anlamı olmayan, rekabetin bulunmadığı, adaletsiz ve etkisiz’ seçimlerin bir parçası olmayı reddediyorlar.
2020 YILINDAKİ SEÇİME KATILIM ORANI YÜZDE 42’DE KALMIŞTI
2020’de yüzde 42 ile rekor düzeyde düşük katılım olmuştu; ondan önceki seçimlerde katılım genelde yüzde 50’nin üzerindeydi. 2016’da yüzde 62 ile en yüksek katılım olmuştu. 2021’deki son seçimlerde de katılım yüzde 49 düzeyindeydi. 3,7 milyon oy geçersiz sayılarak ülke tarihinde bir ilk gerçekleşmişti. Sonraki yıllarda seçimlere katılım düşerken protesto sıklığı arttı. 2017 ve 2019’daki protestolar da şiddetli bir şekilde bastırılmıştı.
Aynı zamanda hükümete önceden destek veren muhafazakar kesimler tarafında da seçimlere katılım düşmüş durumda. Bu kesimlerden de hükümeti eleştiren sesler yükselebiliyor. Dini lider Hamaney ile buluşan muhafazakar öğrencilerin konuşmaları çoğunlukla kötü ekonomik ve sosyal koşullara yönelik eleştirilerle dolu oluyor. Batı ve İsrail’e yönelik politikaların da etkisiz ve çıkar odaklı olduğu eleştirileri yöneltiliyor.
(DIŞ HABERLER SERVİSİ)
